Een duurzame ICT sector creëren

(ontdek onderaan de hele paper)

De ICT-sector kampt met heel wat uitdagingen op vlak van duurzaamheid. Want de productie van smartphones, computers en laptops heeft een erg grote impact op mens en milieu. In theorie zouden standaarden, certificaten en monitoringsystemen ICT-aankopers kunnen helpen om duurzamere keuzes te maken. In de praktijk blijkt dit niet zo eenduidig te zijn. 

Is er dan geen aanbod van certificaten voor ICT? Zijn ze betrouwbaar en bruikbaar?

De laatste jaren zien we een toenemend aantal initiatieven die aan de slag gaan met deze uitdagingen. Vele initiatieven vertrekken vanuit de koopkracht van aankopers van ICT. Grote consumenten van ICT producten kunnen via hun aankoopbeleid een belangrijke invloed uitoefenen op ICT bedrijven om hun productieketen op een structurele wijze te verduurzamen.

Deze grote consumenten kunnen zich bij hun aankoopproces in principe laten leiden door standaarden, certificaten en monitoringsystemen. Maar terwijl deze in heel wat sectoren vaak ingezet worden omwille van hun gebruiksvriendelijkheid, lijken labels minder gevraagd te worden bij de aankoop van ICT-hardware.

Welke certificaten bestaan er voor ICT?

Momenteel bestaan er vier certificatiemechanismen die specifiek relevant zijn voor ICT-producten: TCO Certified, Energy Star, EPEAT en in mindere mate ook Blauer Engel (voor printers en multifunctionals). Elk hebben ze hun voor- en nadelen. TCO Certified scoort algemeen het best en heeft voldoende marktbeschikbaarheid op dit moment.  Naast certificatie op het niveau van producten bestaan er ook standaarden, toepasbaar bij de aankoop van ICT hardware, die focussen op organisaties en managementsystemen. Veruit het bekendste voorbeeld zijn de ISO-standaarden. ISO 14001 biedt aankopers bepaalde garanties dat leveranciers beschikken over een degelijk milieumanagement-systeem. Naast deze certificatiemechanismen bestaan er ook duurzaamheidsinitiatieven in de mijnbouw die aandacht hebben voor de initiële fases van grondstoffenontginning en –verwerking (de eerste stappen binnen de ICT toeleveringsketen), zoals Responsible Minerals Assurance Process (RMAP).

Zijn ze betrouwbaar en bruikbaar?

Voorstanders van duurzaamheidscertificatie beklemtonen dat ze consumenten en aankopers in staat stellen om bewuster te kiezen voor duurzame producten en producenten aanzetten om zulke producten te ontwikkelen. TCO Certified, EPEAT en Blaue Engel hebben alvast uitgebreide eisen, die betrekking hebben op milieu (bv. energieverbruik, recyclageopties, levensduurte …), maar hoewel ze ook sociale criteria meenemen, zijn die beperkt (bij Blaue Engel en Energy Star zelfs onbestaande).

Dit lijkt de zwakke plek te zijn van bovenvermelde certificaten. Onderzoek toont dat de impact van certificatie op het terrein niet eenduidig is: certificatiesystemen hebben te kampen met belangrijke limitaties en dan met name op het vlak van verificatie.  Verificatie door een derde partij is in bijna alle gevallen te verkiezen boven andere vormen van certificatie. In de meeste gevallen gebeurt zulke verificatie via een systeem van externe audits, die uitgevoerd worden door gespecialiseerde firma’s. Maar zelfs verificatie door een derde partij, kan vaak geen garanties bieden, omdat auditsystemen zelden een realistisch beeld van de situatie op het terrein geven. Vele certificatiemechanismen slagen er ook niet in om de complexiteit van globale waardeketens te vatten, omdat ze slechts naar één of naar enkele fases in de levenscyclus van een product kijken, of omdat ze enkel focussen op directe (tier-1) toeleveranciers. Ook de standaarden zoals ISO 14001 zijn, ondanks hun betrouwbaar imago, niet immuun voor de uitdagingen op vlak van verificatie.

Wat zijn alternatieven?

De roep om alternatieve systemen klinkt steeds luider. Voor publieke aankopers lijkt Electronics Watch, althans voor het sociale luik van duurzaamheid, een meerwaarde te kunnen bieden. Electronics Watch heeft een aantal duidelijke voordelen ten opzichte van andere systemen. De grootste sterkte zit in het systeem van worker-driven monitoring, dat mogelijk een antwoord kan bieden op de toenemende kritiek ten aanzien van auditsystemen. Dit systeem stelt tevens risico’s voor arbeiders –eerder dan risico’s voor bedrijven– centraal. Men slaagt erin om een realistischer beeld scheppen van de situatie op het terrein en als dusdanig de problemen te identificeren die er echt toe doen voor gewone arbeiders.

Kritische reflectie is noodzakelijk

Hoewel certificiatiemechanismen dus wel degelijk een plaats verdienen in een duurzaam aankoopbeleid, bieden ze geen sluitend antwoord op de veelheid aan uitdagingen in de ICT-productieketen. Bepaalde garanties bieden omtrent de milieu-impact van ICT-producten is mogelijk en relatief gemakkelijk te verwerken in aankoopdossiers. De sociale dimensies van duurzaamheid lijken via deze mechanismen echter veel moeilijker aan te pakken. Eerder dan op zoek te gaan naar een ‘quick fix’, is het hier belangrijk dat aankopers nadenken over waarom ze al dan niet beslissen om met bepaalde initiatieven aan de slag te gaan. Idealiter past zo een kritische reflectie binnen een breder beleid van ‘gepaste zorgvuldigheid’ (Due Diligence).

Fair ICT Flanders en HIVA-KU Leuven publiceerden een gebruiksvriendelijke paper rond standaarden, certificaten en monitoringssystemen voor een duurzamere ICT-sector. Het onderzoekswerk werd uitgevoerd door Dr. Boris Verbrugge (HIVA KU Leuven). Het document is geschreven voor aankopers en andere professionals die aan de slag willen gaan met duurzame ICT binnen hun organisatie. Het biedt handvatten op weg naar een duurzame aankooppraktijk van ICT, gaat dieper in op de voor-en nadelen van certificaten en standaarden en bespreekt mogelijke alternatieven voor certificaten.

>> Ontdek HIER de volledige paper

Bron : www.fairictflanders.be